Krótka historia języka holenderskiego w Afryce

W tym kontekście edukacja szkolna dla języka flamandzkiego Dzieci dorastające w Kongu również zasługują na uwagę. Podczas gdy we Flandrii dzieci mogły pobierać (częściowo) naukę w języku niderlandzkim od lat osiemdziesiątych XIX wieku, w Kongu zmuszono je do uczęszczania do francuskojęzycznych szkół podstawowych i średnich (dla białych) do 1948 r. W tym roku niektóre szkoły podstawowe szkoły podzielono na sekcje francuskojęzyczną i niderlandzką. Do 1956 roku tylko dwadzieścia cztery z czterdziestu trzech szkół podstawowych dla białych w całej rozległej kolonii i osiem z dwudziestu pięciu szkół średnich miały oddzielne sekcje francuskojęzyczne i niderlandzkie (De Wilde 1958: 83 ).

W latach pięćdziesiątych kongijska elita protestowała przeciwko dekretowi z 1957 r. o dwujęzyczności sądów i przygotowaniu podobnego dekretu dla administracji. Obawiali się, że społeczna i ekonomiczna emancypacja, o którą tak długo walczyli i której ostatnia integracja większej liczby Kongijczyków z administracją kolonialną była pierwszym sukcesem, zostanie teraz zniesiona. Pomimo nielicznych wyjątków, bardzo lokalnych, Kongijczycy nigdy nie byli dla nich nauczani języka niderlandzkiego w szkołach kolonialnych, a języki francuski i afrykański od samego początku były jedynymi środkami i przedmiotami edukacji. Gdyby holenderski miał stać się językiem oficjalnym, a tym samym egzekwowalnym, obok francuskiego w społeczeństwie kolonialnym, kongijskim urzędnikom odmówiono by pracy i możliwości kariery, ponieważ nie byliby w stanie służyć flamandzkim kolonialnym. Podczas posiedzenia Rady Rządowej, które odbyło się w Leopoldville w grudniu 1957 r., Kongijski przedstawiciel Anekonzapa argumentował:

Konflikt językowy to sprawa belgijskiej metropolii. Nie chcemy tego wszystkiego. Widzimy w tym wielkie niebezpieczeństwo i żądamy oficjalnej gwarancji, że język flamandzki nigdy nie zostanie nam narzucony.

Kiedy ta elita kongijska powstała, by po czerwcu 1960 r. Utworzyć organy zarządzające nowego niepodległego Konga, ich uraza dawnymi flamandzkimi roszczeniami dała o sobie znać natychmiast. Na przykład we wrześniu 1960 r. Wcześniejsze flamandzkie starania, które wymagały co najmniej czterech lat dyskusji i debat, zmierzających do dwujęzyczności Uniwersytetu w Elisabethville, zostały ograniczone jednym pociągnięciem pióra, zmieniając statut, aby wyraźnie wskazać, że francuski ma być jedyny język wykładowy na uniwersytecie (Govaerts 2010). Po drugie, 7 stycznia 1961 roku nowy rząd ujawnił okólnik nakazujący usunięcie języka niderlandzkiego ze wszystkich oficjalnych dokumentów, jak również z ogłoszeń, komunikatów i drogowskazów w miejscach publicznych i zastąpienie ich jednojęzycznymi francuskimi (Matumele 1987: 189; Kazadi 1987: 152).

Skrzyżowania i wpływy krzyżowe

Podczas belgijskich debat politycznych w 1908 r. Na temat Karty Kolonialnej poseł Adelfons Henderickx i inni argumentowali, że Konga ostatecznie zamieszkały przez większość Belgów z Flandrii, gdzie w tamtym czasie wskaźniki urodzeń rosły i brakowało miejsc pracy. Henderickx spodziewał się również, że wkład demograficzny pochodzić będzie od „innych kolonistów z plemienia holenderskiego”, wśród których najważniejszy był „holenderski Afrikaanders”, których określił jako „wytrwałą rasę”. Odniósł się do negocjacji, które toczyły się już między Afrykanami mieszkającymi w Angoli od 1874 r., Ale niezadowolonymi z rządów Portugalii (Stassen 2009, 2015), a belgijskimi władzami kolonialnymi, których celem było zorganizowanie ich stałego osiedlenia w południowo-zachodnim Kongo. Henderickx wspomniał, że ten projekt został przerwany śmiercią jednego z przywódców Afrykanerów, ale jeśli miał być reaktywowany, należy pamiętać, że postawili oni warunek, że „język niderlandzki, do którego tak bardzo są Burowie dołączony, powinien mieć w Kongu takie same prawa jak Francuzi ”.

W 1912 roku późniejszy premier Republiki Południowej Afryki DF Malan udał się do Rodezji, aby ocenić sytuację Afrykanerów, którzy tam osiedlili się (Roux 1988), a zwłaszcza jego kolegów z Holenderskiego Kościoła Reformowanego (Korf 2010, Malan 1914). Zauważył, że prawie wszystkie rodziny Afrykanerów, które spotkał, chciały wyemigrować dalej na północ do Konga Belgijskiego ze względu na nowy oficjalny status, jaki Holendrzy uzyskali tam od czasu jego Karty z 1908 roku. Sam Malan zamiast tego błagał o walkę Afrykanerów o uznanie języka niderlandzkiego jako współoficjalnego języka (obok angielskiego) w Rodezji. Twierdził, że pozwoliłoby to na zjednoczoną, połączoną strefę niderlandzkojęzyczną w całej Afryce Subsaharyjskiej:

Jeśli teraz Rodezja przyznałaby temu językowi takie same prawa znacznej części jego populacji język niderlandzki byłby językiem urzędowym kontynentu od Kapsztadu do rzeki Ubangi, która biegnie do granic Sudanu, tj. w odległości 3000 mil (1914: 37).

Wizja braterstwa etnolingwistycznego Malana była bardzo zbliżona do wizji Henderickxa i jego kolegów z belgijskiego parlamentu. Oni również otwarcie marzyli o wielkim narodzie mówiących po holendersku, rozciągającym się od równika do południowego krańca kontynentu afrykańskiego.

Mniej więcej w tym samym czasie, w 1914 roku, belgijski polityk Louis Franck stworzył wyprawa do Afryki w celu pogłębienia wiedzy o kontynencie i polityce kolonialnej. Co ciekawe, jego podróż przywiodła go najpierw do Afryki Południowej. W Kapsztadzie, Stellenbosch i Pretorii wygłosił przemówienia dla słuchaczy Afrykanerów na temat flamandzkiej walki o równość językową w Belgii, które Afrykanerowie przyjęli z wielkim entuzjazmem (Walraet 1952: 331). Był osobistym gościem D.F. Malana, a także późniejszych premierów J. Smutsa i J.B.M. Hertzog i były prezes M.T. Steyn. Rozmawiał z każdym z tych myślicieli politycznych na tematy związane z językiem, tożsamością flamandzko-afrykańską i ich przekonaniem o konieczności segregacji rasowej. Z Republiki Południowej Afryki udał się na północ przez Rodezje do Katangi w Kongu Belgijskim. Trasa bardzo przypomina tę, którą Malan wybrał dwa lata wcześniej.

Louis Franck został ministrem kolonii w 1918 roku, pozostając na stanowisku aż do 1924 roku. Jego doświadczenia południowoafrykańskie znacząco wpłynęły na jego politykę kolonialną. Odniósł się do Karty kolonialnej z 1908 r. Dość optymistycznie argumentując, że Flamandowie w Kongu mają teraz „dokładnie takie same” prawa językowe jak w Belgii (Franck 1929: 1), ciesząc się możliwością zwracania się do administracji i sądów w ich własnym języku we wszystkich (co nie miało miejsca). Dodał, że ten pełny i prawdziwy oficjalny status Holendra dotarł również do uszu jego przyjaciela Jana Smutsa w Południowej Afryce. Powiedział, że Smuts zareagował w naprawdę wzniosłych słowach:

któregoś dnia sprawiło, że wybitny południowoafrykański mąż stanu, generał Smuts, powiedział, że język niderlandzki wzrósł do rangi języka urzędowego od Przylądka do Równika. (Franck 1929: 1)

Podsumowując, historia Holendrów w kolonialnej Afryce w zasadzie toczy się wzdłuż dwóch różnych ścieżek w dwóch różnych częściach kontynentu, jednej w Kongu Belgijskim, a drugiej w Afryce Południowej. Ale były tam niezwykłe wzajemne odniesienia między wydarzeniami historycznymi na każdym torze, a i węzłów, w których aktorzy informowali i silnie wpływali na sposób myślenia. W ograniczonej przestrzeni, którą tu mam, mogłem wskazać tylko kilka przykładów, ale mam nadzieję, że zainteresowałem czytelnika tą mało znaną częścią przeszłości Afryki.

Michael Meeuwis studiował historię Afryki & Filologię na Uniwersytecie w Gandawie oraz językoznawstwo ogólne na uniwersytetach w Amsterdamie i Antwerpii. W 1997 r. Uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie w Antwerpii, wykonując rozprawę o socjolingwistyki kongijskiej społeczności we Flandrii, po czym był profesorem lingwistyki antropologicznej na Uniwersytecie w Amsterdamie. Od 2002 r. Jest profesorem języków afrykańskich na Uniwersytecie w Gandawie, gdzie prowadzi zajęcia z lingali oraz z historii lingwistyki kolonialnej i misyjnej w Afryce. Opublikował wiele publikacji na temat gramatyki i historii politycznej lingali, socjolingwistyki południowoafrykańskiej, historii nauk o językoznawstwie w Afryce, językoznawstwa misyjnego w Kongu Belgijskim oraz afrykańskiej polityki kolonialnej i współczesnej polityki językowej. Lista jego publikacji jest dostępna pod adresem

To konto jest oparte na serii bardziej szczegółowych artykułów naukowych, których Michael Meeuwis jest (współa) autorem w ostatnich latach, a mianowicie Meeuwis (2007, 2011a, b, 2015a , b, 2016) i Jaspers & Meeuwis (2018).

BAND. 1956. De taalregeling w Kongo: Documenten. Leopoldville: Zespół.

Boon, J. 1946. Joris van Geel, een Vlaamsch martelaar in het oud-koninkrijk Kongo (1617-1652). Tielt: Lannoo.

Deumert, A. 2004. Standaryzacja i zmiana języka: dynamika języka Cape Dutch. Amsterdam: Benjamins.

du Plessis, T. 1986. Afrikaans in beweging. Bloemfontein: Patmos.

Franck, L. 1929. La question des Langues au Congo. Le Flambeau 12 (9): 1-9.

Govaerts, B. 2007. Wilfried Borms w Belgisch-Congo: Een eenmansgevecht voor het Nederlands in de kolonie? Wetenschappelijke Tijdingen 66 (1): 6-33.

-. 2008. De zaak van Rechter Grootaert en de strijd om het Nederlands in Belgisch-Congo. Wetenschappelijke Tijdingen 67 (1): 7-46.

Heyse, T. 1955-1957. Congo Belge et Ruanda-Urundi: Notes de droit public et commentaires de la Charte Coloniale, tom II. Bruksela: G. Van Campenhout.

Jaspers, J. & M. Meeuwis. 2018. „We dont need another Afrikaans”: Adekwatność i rozróżnienie w polityce językowej Afryki Południowej i Flamandzkiej. Sociolinguistic Studies 12 (3).

Kannemeyer, J.C. 1974. Die Afrikaanse bewegings.Pretoria: Academica.

Kazadi, N. 1987. Bezpłatna rozmowa na temat polityki językowej Zairy. Lingwistyka i nauki humanistyczne 27: 150-155.

Kita, P.K.M. 1982. Kolonizacja i edukacja: przypadek Zairu przed rokiem 1960. Bukavu: Ceruki.

Korf, L. 2010. D.F. Malan: Biografia polityczna. Doktorat, University of Stellenbosch.

Malengreau, G. 1953. O używaniu języków w wymiarze sprawiedliwości w Kongu. Journals des Tribunaux dOutre-Mer 4 (31): 3-6.

Matumele, M.M. 1987. Języki narodowe w administracji publicznej. Lingwistyka i nauki humanistyczne 27: 186-190.

Meeuwis, M. 2007. Wielojęzyczność jako niesprawiedliwość: afrykańskie roszczenia wobec polityki kolonialnej w Kongu Belgijskim. In Multilingualism and Exclusion: Policy, Practice and Prospects, wyd. P. Cuvelier i in., 117-131. Pretoria: Van Schaik.

-. 2011a. Nierówność dwujęzyczna: prawa językowe i pozbawienie praw wyborczych w późnej kolonizacji belgijskiej. Journal of Pragmatics 43 (5): 1279-1287.

-. 2011b. Początki belgijskiej polityki kolonialnej w Kongu. Sprawy językowe 42 (2): 190-206.

-. 2016. Taalstrijd in Afrika: het taalwetsartikel in het Koloniaal Charter van 1908 en de strijd van de Vlamingen en Afrikaners voor het Nederlands in Afrika tot 1960. Wetenschappelijke Tijdingen 75 (1): 27-61.

Ponelis, FA 1993. Rozwój języka afrikaans. Frankfurt: Lang.

-. 2005. Nederlands in Afrika: Het Afrikaans. W Wereldnederlands, wyd. N. Van der Sijs, 15–30. Den Haag: Sdu.

Roberge, P.T. 2002. Afrikaans: Biorąc pod uwagę pochodzenie. In Language in South Africa, wyd. R. Mesthrie, 79–103. Cambridge: Cambridge UP.

Roux, J.P. 1988. Die Nederduitse Gereformeerde Kerk w Zambië, 1895-1975. Doktorat, University of Pretoria.

Senelle, R. & E. Clément. 2009. Leopold II i Karta Kolonialna (1885-1908). Wavre: Mols.

Stassen, N. 2009. Afrikaners in Angola: 1928-1975. Pretoria: Protea.

-. 2015. Die Dorslandtrek, 1874-1881. Pretoria: Protea.

Steyn, J.C. 1996. Nacjonalizm afrykański i wybór między afrikaans a holenderskim jako językiem kultury. South African Journal of Linguistics 14 (1): 7-24.

-. 2009. Die Afrikaans van die Bybelvertaling van 1933. Acta Theologica 29: 130-156.

-. 2014. Ons gaan ʼn taal maak ”: Afrikaans sedert die Patriot-jare. Pretoria: Kraal.

Van Bilsen, A.A.J. 1949. Voor een koloniale taalpolitiek: Demographische taaldruk uit België. Od Spectator 18 lutego 1949: 4.

Van der Sijs, N. 2004. Taal als mensenwerk: Het ontstaan van het ABN. Den Haag: Sdu Uitgevers.

van Rensburg, C. 2015. Stworzenie znormalizowanej wersji języka afrikaans, pierwsze 50 lat. Tydskrif vir Geesteswetenskappe 55 (3): 319–342.

Walraet, M. 1952. Franck, Louis. W Biographie Coloniale Belge III, 325-343. Bruksela: Institut Royal Colonial Belge.

Wils, L. 1977. De taalpolitiek van Willem I. Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 92 (1): 81–87.

-. 1985. De taalpolitiek van Willem I. Wetenschappelijke Tijdingen 4 (44): 193-201.

Ignoruję misjonarzy flamandzkich, którzy podróżowali do Królestwa Kongo w XVII wieku, Joris van Geel i Erasmus van Veurne ( Boon 1946), ze względu na niestrukturalną obecność języka niderlandzkiego, która wiązała się z tym regionem.

Czysto językowe opisy historii języka afrikaans, patrz Roberge (2002) i van Sluijs (2013).

Sekcja 137 „South Africa Act” z 1909 r.

Van Bilsen (1949) napisał, że w 1949 r. nie mniej niż 70% wszystkich misjonarzy w Kongu stanowili Flamandowie.

Artykuł 3 Karty Kolonialnej, oficjalnie „Ustawa o zarządzaniu Kongiem Belgijskim z dnia 18 października 1908 r.”.

Przegląd tych reakcji można znaleźć w specjalnym wydaniu flamandzkiego wydania kolonialnego z 1956 r. magazynu Band, a także Govaerts (2007, 2008, 2010) i Meeuwis (2016).

Dla kongijskiej ludności nigdy nie wydano takiego dekretu językowego.

Szkoły pozostały rasowe posegregowane do 1952, kiedy oficjalnie umożliwiono tworzenie szkół mieszanych (Heyse 1955-1957: 520; Kita 1982), ale po którym wielu nadal pozostawało odizolowanych w praktyce.

Protokół z posiedzenia Rady Rządowej (Leopoldville) z 31 grudnia 1957 r.

Wszystkie te cytaty są z oryginalnego protokołu Belgijskiej Izby Reprezentantów.