Hetyci
Hetyci, członek starożytnego ludu indoeuropejskiego, który pojawił się w Anatolii na początku drugiego tysiąclecia pne; w 1340 roku pne stali się jedną z dominujących potęg na Bliskim Wschodzie.
Pochodzący prawdopodobnie z obszaru za Morzem Czarnym Hetyci jako pierwsi zajęli środkową Anatolię, stolicą w Hattusa (współczesne Boğazköy). Wcześni królowie hetyckiego Starego Królestwa, tacy jak Hattusilis I (panujący ok. 1650 – ok. 1620 pne), skonsolidowali i rozszerzyli hetycką kontrolę nad większą częścią Anatolii i północnej Syrii. Wnuk Hattusilisa, Mursilis I, najechał w dół rzeki Eufrat do Babilonu, kładąc kres (ok. 1590 r. Pne) panującej tam dynastii Amorytów. Po śmierci Mursilisa doszło do dynastycznej walki o władzę, w której Telipinus ostatecznie przejął kontrolę około 1530 roku pne. W znanym Edyktie Telipinusa, długo podtrzymywanym przez kolejne pokolenia, próbował położyć kres bezprawiu i uregulować sukcesję królewską.
Kryzys w Chinach
Po Telipinusie zapisy historyczne są rzadkie aż do Hetyckiego Nowego Królestwa lub imperium (ok. 1400 – ok. 1200 pne). Pod Suppiluliumas I (ok. 1380 – ok. 1346 pne) imperium osiągnęło swój szczyt. Z wyjątkiem udanej kampanii przeciwko Arzawie w południowo-zachodniej Anatolii, kariera wojskowa Suppiluliumas była poświęcona zaangażowanym walkom z królestwem Mitanni na południowym wschodzie i ustanowieniu silnego przyczółka hetyckiego w Syrii.
Pod Muwatallis ( ok. 1320 – ok. 1294 pne) walka o dominację Syrii z odradzającym się Egiptem pod rządami Setiego I i Ramzesa II doprowadziła do jednej z największych bitew starożytnego świata, która miała miejsce w Kadesz nad Orontem w 1299 r. pne. Chociaż Ramzes odniósł wielkie zwycięstwo, wynik był prawdopodobnie niezdecydowany, a 16 lat później, za Hattusilisa III (ok. 1275 – ok. 1250 pne), zawarty został traktat pokojowy, pakt o wzajemnej obronie i małżeństwa dynastyczne między Hetytami a Egipcjanie.
Upadek imperium hetyckiego (ok. 1193 pne) był nagły i można go przypisać migracjom na dużą skalę, które obejmowały ludy morskie. Podczas gdy centrum imperium zostało zalane przez Frygijów, niektóre z dominium Cylicyjskiego i Syryjskiego zachowały swoją hetycką tożsamość przez kolejne pięć wieków, przekształcając się politycznie w wiele małych niezależnych księstw i państw-miast, które zostały stopniowo włączone do Asyrii do 710 roku. póki ostatnie ślady neohetyckiej niezależności politycznej zostały zatarte.
Hetyckie tabliczki klinowe odkryte w Boğazköy (we współczesnej Turcji) dostarczyły ważnych informacji o ich organizacji politycznej, strukturze społecznej, gospodarce i religii. Hetycki król był nie tylko głównym władcą, dowódcą wojskowym i najwyższym sędzią, ale także ziemskim zastępcą boga burzy; umierając sam stał się bogiem. Społeczeństwo hetyckie było zasadniczo feudalne i agrarne, a zwykli ludzie byli albo wolnymi, „rzemieślnikami”, albo niewolnikami. Anatolia była bogata w metale, zwłaszcza srebro i żelazo. W okresie imperium Hetyci rozwinęli technologię obróbki żelaza, pomagając zainicjować żelazo Wiek.
Religia Hetytów nie jest w pełni znana, chociaż można ją scharakteryzować jako tolerancyjny politeizm obejmujący nie tylko rdzenne bóstwa anatolijskie, ale także bóstwa syryjskie i huryckie.
sztuki plastycznej przedimperialnej kultury hetyckiej jest niewiele, jednak z imperium hetyckiego znaleziono wiele przykładów rzeźb kamiennych w potężnym, choć nieco nierafinowanym stylu. Sztuka państw późnohetyckich jest znacznie inna, ukazując złożony motywów i wpływów hetyckich, syryjskich, asyryjskich, a czasami także egipskich i fenickich. Zobacz także Anatolia: Powstanie i upadek Hetytów.