Edward Jenner (Polski)

Edward Jenner (ur. 17 maja 1749 r. W Berkeley, Gloucestershire, Anglia – zm. 26 stycznia 1823 r. W Berkeley), angielski chirurg i odkrywca szczepień na ospę.

Jenner urodził się w czasie, gdy wzorce brytyjskiej praktyki lekarskiej i edukacji ulegały stopniowym zmianom. Powoli podział na lekarzy wyszkolonych w Oksfordzie lub Cambridge a aptekarzami lub chirurgami – którzy byli znacznie mniej wykształceni i którzy zdobywali wiedzę medyczną raczej poprzez praktykę zawodową niż pracę akademicką – stawał się mniej ostry, a praca szpitalna stawała się coraz ważniejsza .

Jenner był wiejską młodzieżą, synem duchownego. Ponieważ Edward miał zaledwie pięć lat, gdy zmarł jego ojciec, wychowywał go starszy brat, który również był duchownym. Edward nabył miłość do natury, która pozostała z nim przez całe życie. Uczęszczał do gimnazjum, aw wieku 13 lat został uczniem pobliskiego chirurga. W ciągu następnych ośmiu lat Jenner zdobył solidną wiedzę z zakresu praktyki lekarskiej i chirurgicznej. Po ukończeniu praktyki w wieku 21 lat wyjechał do Londynu i został wychowankiem domu Johna Huntera, który był pracownikiem Szpitala św. Jerzego i był jednym z najwybitniejszych chirurgów w Londynie. Jednak co ważniejsze, był anatomem, biologiem i eksperymentatorem pierwszej rangi; nie tylko zebrał próbki biologiczne, ale także zajął się problemami fizjologii i funkcji.

Silna przyjaźń, która narastała między dwoma mężczyznami, trwała aż do śmierci Huntera w 1793 roku. Od nikogo innego Jenner nie mógł mieć otrzymał bodźce, które w ten sposób potwierdziły jego naturalne skłonności – katolickie zainteresowanie zjawiskami biologicznymi, zdyscyplinowane zdolności obserwacji, wyostrzenie zdolności krytycznych i poleganie na badaniach eksperymentalnych. Od Huntera Jenner otrzymał charakterystyczną radę: „Po co myśleć – dlaczego nie spróbować eksperymentu?”

Oprócz swojego wykształcenia i doświadczenia w biologii, Jenner poczynił postępy w chirurgii klinicznej. Po studiach w Londynie w latach 1770-1773 wrócił do praktyki wiejskiej w Berkeley i odniósł znaczny sukces. Był zdolny, zręczny i popularny. Oprócz praktykowania medycyny, dołączył do dwóch grup medycznych zajmujących się popularyzacją wiedzy medycznej i pisał sporadyczne prace medyczne. Grał na skrzypcach w klubie muzycznym, pisał lekką zwrotkę, a jako przyrodnik dokonał wielu obserwacji, zwłaszcza zwyczaje lęgowe kukułki i wędrówki ptaków. Zebrał również okazy dla Huntera; wiele listów Huntera do Jennera zostało zachowanych, ale listy Jennera do Huntera zostały niestety zagubione. Po jednym rozczarowaniu miłosnym w 1778 r., Jenner ma rried in 1788.

Ospa była szeroko rozpowszechniona w XVIII wieku i sporadycznie epidemie o szczególnym nasileniu skutkowały bardzo wysoką śmiertelnością. Choroba, główna przyczyna zgonów w tamtym czasie, nie miała szacunku dla klasy społecznej, a oszpecenie nie było rzadkością u pacjentów, którzy wyzdrowieli. Jedynym sposobem walki z ospą była prymitywna forma szczepień zwana variolation – celowe zarażenie zdrowego człowieka „materią” pobraną od pacjenta z łagodnym atakiem choroby. Praktyka zapoczątkowana w Chinach i Indiach opierała się na na dwóch odrębnych koncepcjach: po pierwsze, że jeden atak ospy skutecznie chronił przed jakimkolwiek kolejnym atakiem, a po drugie, że osoba celowo zarażona łagodnym przypadkiem tej choroby bezpiecznie uzyska taką ochronę. infekcja „planowa” – tj. infekcja podawana osobie zdrowej. Niestety, choroba przenoszona nie zawsze była łagodna, a czasami dochodziło do śmiertelności. Co więcej, zaszczepiona osoba mogła przenosić chorobę na innych, a tym samym stanowić ognisko infekcji.

Jenner był pod wrażeniem faktu, że osoba, która przeszła atak ospy krowiej – stosunkowo nieszkodliwej choroby, która można było zarazić się bydłem – nie można było złapać ospy – tj. nie można było się zarazić, czy to przez przypadkowe, czy celowe narażenie na ospę. Zastanawiając się nad tym zjawiskiem, Jenner doszedł do wniosku, że ospa krowia nie tylko chroni przed ospą, ale może być przenoszona z jednej osoby na drugą jako celowy mechanizm ochronny.

Historia wielkiego przełomu jest dobrze znana. W maju 1796 Jenner odnalazł młodą mleczarkę, Sarah Nelmes, która miała na dłoni świeże ogniska ospy krowiej. 14 maja, używając materii ze zmian chorobowych Sarah, zaszczepił ośmioletniego chłopca, Jamesa Phippsa, który nigdy nie chorował na ospę.Phipps lekko zachorował w ciągu następnych 9 dni, ale dziesiątego był zdrowy. 1 lipca Jenner ponownie zaszczepił chłopca, tym razem materią ospy. Żadna choroba nie rozwinęła się; ochrona była pełna. W 1798 Jenner, po dodaniu kolejnych przypadków, opublikował prywatnie smukłą książkę zatytułowaną An Enquiry into the Causes and Effects of Variolae Vaccinae.

Reakcja na publikację nie był od razu korzystny. Jenner pojechał do Londynu w poszukiwaniu ochotników na szczepienia, ale podczas trzymiesięcznego pobytu nie udało się. W Londynie szczepienia zostały spopularyzowane dzięki działalności innych, zwłaszcza chirurga Henryego Clinea, któremu Jenner podał część szczepionki, oraz lekarzy Georgea Pearsona i Williama Woodvillea. Pojawiły się trudności, niektóre z nich dość nieprzyjemne; Pearson próbował odebrać zasługi Jennerowi, a Woodville, lekarz w szpitalu od ospy prawdziwej, zanieczyścił wirus ospy krowiej. Szczepienia szybko jednak dowiodły swojej wartości, a Jenner zaczął intensywnie je promować. Procedura szybko rozprzestrzeniła się na Amerykę i resztę Europy, a wkrótce została przeprowadzona na całym świecie.

Było wiele komplikacji. Szczepienie wydawało się proste, ale ogromna liczba osób, które je stosowały, niekoniecznie stosowała procedurę zalecaną przez Jennera, a celowe lub nieświadome innowacje często zmniejszały skuteczność. Czysta szczepionka przeciwko ospie krowiej nie zawsze była łatwa do uzyskania, ani też nie była łatwa do zachowania lub przeniesienia. Co więcej, czynniki biologiczne, które powodują odporność, nie zostały jeszcze poznane; trzeba było zebrać wiele informacji i popełnić wiele błędów, zanim opracowano w pełni skuteczną procedurę, nawet na podstawie empirycznej.

Pomimo błędów i sporadycznych szykan, śmiertelność z powodu ospy gwałtownie spadła. Jenner zyskał uznanie na całym świecie i wiele zaszczytów, ale nie próbował wzbogacić się poprzez swoje odkrycie i poświęcił tak wiele czasu sprawie szczepień, że jego prywatna praktyka i sprawy osobiste poważnie ucierpiały. Parlament przyznał mu sumę 10 000 funtów w 1802 r. I kolejną kwotę 20 000 funtów w 1806 r. Jenner nie tylko otrzymał zaszczyty, ale także wzbudził sprzeciw i został poddany atakom i oszczerstwom, mimo to kontynuował działalność na rzecz szczepień. Jego żona, chora na gruźlicę, zmarła w 1815 roku, a Jenner wycofał się z życia publicznego.