Structural-Functional Analysis (Polski)

system analizy zjawisk i procesów społecznych postrzeganych jako części strukturalnie uwarstwionej całości, w której każdy element strukturalny ma określoną funkcję lub cel.

Socjologia marksistowska wyróżnia następujące strukturalne formy organizacji społecznej: formacja społeczno-ekonomiczna, produkcja materialna i intelektualna, baza i nadbudowa, stosunki ekonomiczne, społeczne i polityczne oraz społeczno-ekonomiczne, polityczne, kulturowe i inne instytucje. W tym ujęciu termin „funkcja” jest używany w dwóch znaczeniach: (1) cel elementu systemu społecznego lub usługi, którą wykonuje w odniesieniu do innego elementu lub systemu jako całości (na przykład funkcje państwa, prawa, sztuki i edukacji) oraz (2) zależności w ramach danego systemu, przy czym zmiana w jednej jego części jest wynikiem, czyli funkcją zmiany w innej części (np. zmiana relacji między ludnością miejską i wiejską w funkcji treści pracy). W tym sensie zależność funkcjonalną można uznać za rodzaj determinizmu. Badanie obu typów funkcji – relacji funkcjonalnych i zależności funkcjonalnej – jest jednym z obiekty specjalnych teorii socjologicznych opartych na syntezie analizy teoretycznej i badań empirycznych.

W socjologii marksistowskiej analiza strukturalno-funkcjonalna jest organicznie związana z historyzmem, determinizmem społeczno-ekonomicznym, analizą wewnętrznych sprzeczności zjawisk, i do innych zasad analitycznych, z których wszystkie składają się na dialektyczną materialistyczną metodologię badania zjawisk społecznych.

We współczesnej socjologii burżuazyjnej podejście strukturalno-funkcjonalne opiera się na zestawieniu funkcjonalizmu i historyzmu. Socjologowie o tej orientacji, tacy jak T. Parsons, opracowali abstrakcyjną teorię systemów społecznych, które mają cztery podstawowe funkcje: adaptację, osiąganie celów, integrację i utrzymanie utajonych wzorców społecznych. Dla tych socjologów podstawowymi strukturami systemu społecznego nie są struktury społeczno-ekonomiczne, ale wartości i normy. Głównym mechanizmem zapewniającym normalne funkcjonowanie systemu, według tej szkoły, jest socjalizacja – proces, w którym jednostka internalizuje normy i wartości panujące w społeczeństwie – podczas gdy dewiacyjne zachowanie jest regulowane przez proces kontroli społecznej. Takie podejście ignoruje sprzeczną naturę społeczeństwa, a także zróżnicowanie klasowe i walkę klas. Współcześni socjologowie burżuazyjni o orientacji strukturalno-funkcjonalistycznej kładą duży nacisk na stabilność i równowagę w społeczeństwie, wyolbrzymiając rolę wartości i norm jako regulatorów ludzkiego zachowania i koncentrując się na badaniu mechanizmów, które prowadzą do konsensusu społecznego. Ideologicznie takie koncepcje są bezpośrednimi lub pośrednimi apologiami burżuazyjnych stosunków społecznych.