Shango (Polski)
Shango, zwane także Chango, główne bóstwo religii Joruby w południowo-zachodniej Nigerii. Występuje również w religii ludu Edo z południowo-wschodniej Nigerii, którzy nazywają go Esango, oraz w religii ludu Fon z Beninu, którzy nazywają go Sogbo lub Ebioso. Podobnie jak wszyscy bogowie Joruba (orishas), Shango jest zarówno deifikowanym przodkiem, jak i siłą natury, oba te aspekty są związane z kultem i kapłaństwem.
Przodek Shango był czwartym królem miasta Oyo. Tradycja ustna opisuje go jako potężnego, z głosem przypominającym grzmot i ustami, które wypluwały ogniem, kiedy mówił. Kiedy podporządkowany wódz rzucił wyzwanie jego rządom, wielu mieszkańców miasta było pod wrażeniem wyczynów magii i opuszczonego Shango. Pokonany w oczach większości poddanych, Shango opuścił Oyo i popełnił samobójstwo, wieszając się. Jednak jego wierni wyznawcy twierdzili, że naprawdę wstąpił do nieba na łańcuchu. Twierdzili, że jego zniknięcie nie było śmiercią, a jedynie okazją do przemiany w orishę. Później przyjął niektóre atrybuty istniejącego wcześniej bóstwa, Jakuty, który reprezentował gniew Boży i którego imię jest nadal kojarzone z Shango na Kubie. Zwolennikom Shango w końcu udało się zapewnić miejsce dla ich kultu w religijnym i politycznym systemie Oyo, a kult Shango stał się integralną częścią instalacji królów Oyo. Rozprzestrzenił się szeroko, gdy Oyo stało się centrum ekspansywnego imperium dominującego w większości innych królestw Joruba, a także Edo i Fon, z których oba włączyły kult Shango do swoich religii i kontynuowały jego kult nawet po tym, jak przestali być pod kontrolą Oyo.
Naturalne siły związane z Shango to ogień i błyskawica. Jego najbardziej znanym symbolem rytualnym jest oshe, dwugłowy topór bojowy. Posągi przedstawiające Shango często przedstawiają oshe wyłaniającą się bezpośrednio z czubka jego głowy, wskazując, że wojna i zabijanie wrogów są jego podstawowymi atrybutami. Oshe jest również używana przez kapłaństwo Shango. Podczas tańca księża trzymają drewnianą kostkę blisko piersi jako ochronę lub kołyszą ją szerokim łukiem sięgającym klatki piersiowej. Za panowania Shango wybrał bęben bata jako specyficzny rodzaj bębna, który miał być dla niego grany. Mówi się, że Shango grał na bębnach bata, aby przywoływać burze; są nadal używane przez jego wielbicieli do tego celu.
W XVIII i XIX wieku tysiące ludzi Joruba, Bini i Fon zostało zniewolonych i przetransportowanych do obu Ameryk. W niektórych miejscach na Karaibach i Ameryce Południowej afrykańscy niewolnicy i ich potomkowie byli w stanie przywrócić kult Shango. Na początku XXI wieku Shango był czczony w religii Vodou na Haiti, tradycji Santería na Kubie, a także w kulcie Candomblé w Brazylii. Jego imię noszą również dwa nowe ruchy religijne: Trinidad Shango (znany również jako Shango Baptists) i kult afro-brazylijski Xangô, najbardziej znany w mieście Recife.