Rytuał przejścia

Natura i znaczenie

Wiele najważniejszych i powszechnych rytuałów przejścia jest związanych z kryzysami biologicznymi, lub kamienie milowe życia – narodziny, dojrzałość, reprodukcja i śmierć – które przynoszą zmiany w statusie społecznym, a zatem w stosunkach społecznych zainteresowanych osób. Inne obrzędy przejścia celebrują zmiany, które są całkowicie kulturowe, takie jak inicjacja do społeczeństw złożonych z ludzi o szczególnych zainteresowaniach – na przykład bractwa. Rytuały przejścia są uniwersalne, a przypuszczalne dowody z archeologii (w postaci znalezisk pochówku) silnie sugerują, że sięgają bardzo wczesnych czasów. Jednym z aspektów obrzędów przejścia, które są często pomijane przez tłumaczy (być może dlatego, że wydaje się to oczywiste) jest rola obrzędów w zapewnianiu rozrywki. Rytuały przejścia i inne wydarzenia religijne były w przeszłości głównymi społecznie akceptowanymi środkami uczestniczenia w przyjemnych czynnościach, a religia była głównym nośnikiem sztuki, muzyki, śpiewu, tańca i innych form doznań estetycznych.

Światowe rozpowszechnienie tych obrzędów dawno temu przyciągnęło uwagę uczonych, ale pierwszą merytoryczną interpretację ich jako klasy zjawisk przedstawił w 1909 r. francuski antropolog i folklorysta Arnold van Gennep, który ukuł wyrażenie rytuały przejścia. Van Gennep postrzegał takie obrzędy jako środki, dzięki którym jednostki są łagodzone, bez zakłóceń społecznych, poprzez trudności w przechodzeniu z jednej roli społecznej do drugiej. Na podstawie obszernych badań społeczeństw przedpiśmiennych i piśmiennych van Gennep stwierdził, że rytuały przejścia składają się z trzech rozróżnialnych, następujących po sobie elementów: separacji, przejścia i ponownego włączenia – lub, odpowiednio, etapów przedklinicznych, liminalnych i postliminalnych (wcześniej, w i poza limen). Osoba (lub osoby), na których centrum rytuałów jest najpierw symbolicznie oddzielane od swojego starego statusu, następnie przechodzi przystosowanie do nowego statusu w okresie przejściowym i ostatecznie zostaje ponownie wcielona do społeczeństwa w swoim nowym statusie społecznym. Chociaż najczęściej obserwowane obrzędy odnoszą się do kryzysów w cyklu życia, van Gennep postrzegał znaczenie ceremonii jako społeczne lub kulturowe, celebrując ważne wydarzenia, które są głównie społeczno-kulturowe lub stworzone przez człowieka, a nie biologiczne.