Dobro wspólne

Rys historycznyEdytuj

Pod tą czy inną nazwą dobro wspólne było powracającym tematem w całej historii filozofii politycznej. Jak zauważył pewien współczesny uczony, Arystoteles użył idei „wspólnego interesu” (od greckiego koinei sympheron) jako podstawy rozróżnienia między „właściwymi” konstytucjami, które leżą we wspólnym interesie, a „złymi” konstytucjami, które są w interesie władców; Święty Tomasz z Akwinu uważał „dobro wspólne” (łac. Bonum commune) za cel prawa i rządu; John Locke oświadczył, że „pokój, bezpieczeństwo i dobro publiczne ludzi” są celami społeczeństwa politycznego, a ponadto argumentował, że „dobro ludu będzie najwyższym prawem”; David Hume utrzymywał, że „konwencje społeczne” są przyjmowane i otrzymują wsparcie moralne z racji tego, że służą one interesom „publicznym” lub „wspólnym”; James Madison pisał o dobru „publicznym”, „powszechnym” lub „ogólnym” ściśle związanym ze sprawiedliwością i oświadczył, że sprawiedliwość jest końcem rządu i społeczeństwa obywatelskiego; a Jean-Jacques Rousseau rozumiał „dobro wspólne” (le bien commun, po francusku) jako przedmiot ogólnej woli społeczeństwa i najwyższy cel, do którego dąży rząd.

Chociaż myśliciele ci znacznie się różnili w swoich poglądach na to, na czym polega dobro wspólne, a także na tym, co państwo powinno zrobić, aby je promować, zgodzili się jednak, że dobrem wspólnym jest koniec rządu, że jest to dobro wszystkich obywateli, a nie rząd powinien stać się „wypaczonym sługą specjalnych interesów”, niezależnie od tego, czy te partykularne interesy należy rozumieć jako „interesy” władców Arystotelesa, „dobro prywatne” Lockea, „zainteresowane frakcje” „Humea” i Madisona, czy też Rousseau „s” testamenty partykularne „.

Starożytni GrecyEdit

Chociaż wyrażenie” dobro wspólne „nie pojawia się w tekstach Platona, filozof starożytnej Grecji wielokrotnie wskazuje, że szczególny wspólny cel istnieje w polityce i społeczeństwie. Dla Platona najlepszy porządek polityczny to taki, który najlepiej promuje harmonię społeczną oraz środowisko współpracy i przyjaźni między różnymi grupami społecznymi, z których każda czerpie korzyści i przyczynia się do wspólnego dobra. W Republice, postać Platona Sokratesa twierdzi, że największym dobrem społecznym jest „spójność i jedność”, które „wynikają ze wspólnego uczucia przyjemności i bólu, które odczuwasz, gdy wszyscy członkowie społeczeństwa cieszą się lub żałują tych samych sukcesów. i porażek. ”

Arystoteles, uczeń Platona, przez wielu uważany za ojca idei dobra wspólnego, używa pojęcia„ wspólnego interesu ”(po grecku koinei sympheron) jako podstawa jego rozróżnienia między „dobrymi” konstytucjami, które leżą we wspólnym interesie, a „złymi” konstytucjami, które leżą w interesie rządzących. Dla Arystotelesa dobro wspólne stanowi dobro jednostek. Z kolei dobro indywidualne polega na rozkwicie człowieka – spełnieniu celu człowieka – co jest dla człowieka rzeczą słuszną i naturalną. Z tego teleologicznego punktu widzenia dobro wypływa z obiektywnych faktów dotyczących życia i celu ludzkiego. Arystoteles jest jasne, że dobro wspólne ma większą wartość niż dobro indywidualne, odnotowując w swojej etyce nikomachejskiej, że „nawet jeśli cel jest taki sam dla jednego człowieka i dla państwa, cel państwa wydaje się w każdym razie czymś większym i pełniejszy; … Chociaż warto osiągnąć cel tylko dla jednego człowieka, lepszym i bardziej boskim jest osiągnięcie go dla narodu lub dla państw-miast. ”Kiedy Arystoteles omawia typy ustrojów politycznych w swojej Polityce, mówi o monarchii ( rządzenie przez jednego człowieka dla dobra wspólnego), arystokracja (rządy kilku dla dobra wspólnego) i ustrój (rządy wielu dla dobra wspólnego). Jednak przez „dobro wspólne” Arystoteles ma tu na myśli szczególnie dobro wspólne obywatele, a niekoniecznie dobro mieszkańców miasta niebędących obywatelami, takich jak kobiety, niewolnicy i robotnicy fizyczni, którzy mieszkają w mieście dla dobra obywateli.

Według jednego wspólnego we współczesnym użyciu, zakorzenionym w filozofii Arystotelesa, dobro wspólne odnosi się do „dobra właściwego wspólnocie i osiągalnego tylko przez nią, ale podzielanego indywidualnie przez jej członków”.

Renaissance FlorenceEdit

W XV i XVI wieku dobro wspólne było jednym z kilku ważnych tematów myśli politycznej w renesansie F lorencja. Myśl ta powraca do teorii Tomasza z Akwinu o zjadliwości dobra wspólnego w całej przednowoczesnej Europie. W późniejszej pracy Niccolo Machiavelli mówi o bene commune (dobro wspólne) lub comune utilità (użyteczność wspólna), które odnoszą się do ogólnego dobrobytu społeczności jako całości, jednak w swoich pracach wymienia ten termin tylko 19 razy . W kluczowych fragmentach Dyskursów o Liwiuszu wskazuje, że „dobro wspólne (comune utilità) (…) wywodzi się z wolnego stylu życia (vivere libero)”, ale nie jest z nim tożsame.W innych miejscach dyskursów wolność, bezpieczeństwo i godność są wyraźnie określone jako elementy dobra wspólnego i implikowane są również pewne formy własności i życia rodzinnego. Ponadto dobro wspólne, które daje wolność, obejmuje bogactwo, dobrobyt gospodarczy, bezpieczeństwo, radość i dobre życie. Należy jednak zauważyć, że chociaż Machiavelli mówi o instrumentalnej relacji między wolnością a dobrem wspólnym, ogólny dobrobyt nie jest dokładnie identyczny z wolnością polityczną: w innym miejscu Dyskursów Machiavelli argumentuje, że imponujący poziom dobra wspólnego może być osiągnięte przez wystarczająco autokratycznych władców. Niemniej jednak dobro wspólne Machiavellego można postrzegać jako działanie dla dobra większości, nawet jeśli oznacza to uciskanie innych poprzez wysiłek. Niektórzy uczeni uważają, że dobro wspólne Machiavellego nie jest „wspólne”, jak często stwierdza, że koniec republik to zmiażdżenie ich sąsiadów.

Jean-Jacques RousseauEdit

W Umowie społecznej Jeana-Jacquesa Rousseau napisanej w połowie XVIII wieku Rousseau argumentuje, że społeczeństwo może funkcjonować tylko w takim zakresie, w jakim jednostki mają wspólne interesy, a ostatecznym celem każdego państwa jest urzeczywistnianie dobra wspólnego. Ponadto uważa, że dobro wspólne można zidentyfikować i urzeczywistnić jedynie kierując się ogólną wolą wspólnoty politycznej, a konkretnie wyrażone przez „suwerena tej wspólnoty”. Rousseau utrzymuje, że generał zawsze będzie dążył do dobra wspólnego, choć przyznaje, że demokratyczne rozważania jednostek nie zawsze będą wyrażać wolę powszechną. Co więcej, Rousseau dokonał rozróżnienia między wolą powszechną a wolą wszystkich, podkreślając, że podczas gdy ta ostatnia jest po prostu sumą wszystkich pragnień każdej jednostki, to pierwsza jest „jedyną wolą, która ma na celu ich wspólne zachowanie i dobrobyt”. „Władza polityczna, zdaniem Rousseau, powinna być rozumiana jako uprawniona tylko wtedy, gdy istnieje zgodnie z wolą powszechną i dla dobra wspólnego. Pogoń za dobrem wspólnym umożliwia zatem państwu działanie jako wspólnota moralna. S. >

Adam SmithEdit

„Indywidualne ambicje służą dobru wspólnemu.” – Adam Smith

XVIII-wieczny szkocki filozof moralny i ekonomista polityczny Adam Smith w swoim Wealth of Nations słynie z tego, co stało się znane jako First Fundamental Theorem of Welfare Economics: że niewidzialna ręka konkurencji rynkowej automatycznie przekształca zainteresowanie dobrem wspólnym. Smith twierdzi, że w „sy rodzą się naturalnej wolności „system ekonomiczny, który pozwala jednostkom realizować własne interesy w warunkach wolnej konkurencji i prawa zwyczajowego, skutkowałby samoregulacją i wysoce zamożną gospodarką, generującą największy dobrobyt dla większości. Zatem, argumentuje, zniesienie ograniczeń cen, siły roboczej i handlu spowoduje rozwój dobra wspólnego poprzez „powszechne bogactwo, które rozciąga się na najniższe szeregi”, poprzez niższe ceny, wyższe płace, lepsze produkty i tak dalej. .

Teoria sprawiedliwości Johna RawlsaEdit

John Rawls definiuje dobro wspólne jako „pewne warunki ogólne, które są… jednakowo korzystne dla wszystkich”. W swojej Teorii sprawiedliwości Rawls opowiada się za pryncypialnym pojednaniem wolności i równości, zastosowanym do podstawowej struktury uporządkowanego społeczeństwa, która dokładnie określi takie ogólne warunki. Rozpoczynając od sztucznego urządzenia, które nazywa pierwotnym stanowiskiem, Rawls broni dwóch szczególnych zasad sprawiedliwości, argumentując, że są to stanowiska, które rozsądni ludzie wybraliby, gdyby wybrali zasady spoza zasłony ignorancji. Taka „zasłona” zasadniczo zaślepia ludzi na wszystkie fakty na swój temat, więc nie mogą oni dostosowywać zasad do własnych korzyści. Według Rawlsa nieznajomość tych szczegółów o sobie prowadzi do zasad sprawiedliwych dla wszystkich. Jeśli jednostka nie wie, jak znajdzie się w swoim własnym poczętym społeczeństwie, prawdopodobnie nie będzie faworyzować żadnej z klas ludzi, ale raczej opracuje system sprawiedliwości, który będzie traktował wszystkich sprawiedliwie. W szczególności Rawls twierdzi, że wszyscy na pierwotnym stanowisku przyjęliby strategię „maximin”, która zmaksymalizowałaby perspektywy najmniej zamożnej osoby lub grupy. W tym sensie rozumienie dobra wspólnego przez Rawlsa jest ściśle związane z dobrobytem najmniej uprzywilejowanych. Rawls twierdzi, że strony w pierwotnym stanowisku przyjęłyby dwie nadrzędne zasady, które następnie regulowałyby podział praw i obowiązków. oraz regulować dystrybucję korzyści społecznych i ekonomicznych w społeczeństwie. Pierwsza zasada sprawiedliwości stwierdza, że „po pierwsze: każda osoba ma mieć równe prawo do najszerszej wolności podstawowej zgodnej z podobną wolnością dla innych”.Druga zasada sprawiedliwości stanowi, że nierówności społeczne i ekonomiczne należy układać w taki sposób, aby „a) przyniosły największe korzyści najmniej uprzywilejowanym członkom społeczeństwa, zgodnie z zasadą sprawiedliwego oszczędzania” (zasada różnicy) ; oraz „(b) urzędy i stanowiska muszą być otwarte dla wszystkich na warunkach„ sprawiedliwej równości szans ””.

W niezachodniej myśli moralnej i politycznejEdytuj

Idea dobro wspólne odgrywa rolę w konfucjańskiej filozofii politycznej, która w większości interpretacji podkreśla znaczenie podporządkowania interesów indywidualnych interesom grupowym lub zbiorowym lub przynajmniej wzajemnej zależności między rozkwitem jednostki a rozkwitem grupy . W islamskiej myśli politycznej wielu współczesnych myślicieli zidentyfikowało koncepcje dobra wspólnego, starając się ustalić podstawowe lub uniwersalne zasady leżące u podstaw boskiego prawa szari. Te podstawowe lub uniwersalne zasady zostały w dużej mierze utożsamiane z „celami” shariai (maqāṣid al-sharīa), w tym pojęciami dobra wspólnego lub interesu publicznego (maṣlaḥa ‘āmma we współczesnej terminologii). Pojęcie dobra wspólnego pojawia się we współczesnych islamskich dyskusjach na temat rozróżnienia między tym, co stałe, a tym, co elastyczne (al-thābit wa-l-mutaghayyir), zwłaszcza w odniesieniu do współczesnych islamskich koncepcji tolerancji, równości i obywatelstwa: zdaniem niektórych na przykład uniwersalne zasady mają większą wagę niż konkretne nakazy Koranu, aw przypadku konfliktu mogą nawet zastępować lub zawieszać wyraźne nakazy tekstowe (na), jeśli służy to dobru wspólnemu.