Cywilizacja fenicka

Fenicja była starożytną cywilizacją skupioną na północy starożytnego Kanaanu, z sercem wzdłuż przybrzeżnych równin dzisiejszego Libanu. Cywilizacja fenicka była przedsiębiorczą kulturą handlu morskiego, która rozprzestrzeniła się na Morzu Śródziemnym w pierwszym tysiącleciu p.n.e. Chociaż starożytne granice takich kultur skupionych w miastach ulegały wahaniom, miasto Tyr wydaje się być najbardziej wysunięte na południe. Sarepta między Sydonem a Tyrem to najdokładniej odkryte miasto fenickiej ojczyzny. Chociaż mieszkańcy regionu najprawdopodobniej nazywali siebie kena „ani, nazwa Fenicja stała się powszechna ze względu na Greków, którzy nazywali kraj Phoiniki – Φοινίκη). Termin ten został zapożyczony od starożytnego Egiptu Fnkhw” Syryjczycy „. Ze względu na podobieństwo fonetyczne , greckie słowo oznaczające fenicki było synonimem koloru purpurowego lub karmazynowego, φοῖνιξ (phoînix), dzięki ścisłemu związkowi ze słynnym barwnikiem fiolet tyryjskim. Barwnik był używany w starożytnym handlu tekstyliami i był bardzo pożądany. Fenicjanie stali się znani jako „Purpurowi ludzie”. Fenicjanie często handlowali za pomocą galery, żaglowca o napędzie ludzkim. Byli pierwszą cywilizacją, która stworzyła birem. Kartagina, która rywalizowała z Rzymem, dopóki nie została pokonana, była pierwotnie kolonią fenicką. Zdominowali handel morski dla co najmniej 3000 lat. Byli kanałem, przez który wiele idei zostało przekazanych z Azji do Europy, zwłaszcza do świata greckiego. Słowo „Biblia” prawie na pewno pochodzi od fenickiego.

Język fenicki należy do języków kananejskich w rodzinie języków semickich. Oprócz licznych inskrypcji Fenicjanie wbrew niektórym doniesieniom napisali wiele książek, które nie zachowały się. Przygotowanie ewangeliczne Euzebiusza z Cezarei obszernie cytuje Filona z Byblos i Sanchuniathon. Co więcej, fenickie kolonie punickie w Afryce Północnej nadal były źródłem wiedzy o Fenicjanach. Święty Augustyn znał przynajmniej odrobinę punickiego i czasami używa go do wyjaśnienia pokrewnych słów występujących w języku hebrajskim. Mówi się, że imię jego matki, św. Moniki, również ma punickie pochodzenie. Wiele miast w Europie, Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie wywodzi się z fenickich korzeni. Mimo że byli w cieniu dziedzictwa Grecji i Rzymu, Fenicjanie otworzyli handel, handel i komunikację na wielką skalę, z czego wszystkie kolejne imperia nadal korzystały. Fonenicy wnieśli znaczący wkład w rozwój ludzkiej cywilizacji.

Pochodzenie

Ostatnie badania DNA (chromosomu Y) przeprowadzone przez magazyn National Geographic na kościach starożytnych Fenicjan i żyjących ludzi z Syrii, Libanu i innych rejonów Morza Śródziemnego wykazali, że współczesne ludy mają ten sam starożytny fenicki materiał genetyczny. Co więcej, udowodniono, że ród fenicki pochodzi ze starożytnej podgrupy śródziemnomorskiej. Historie o ich emigracji z różnych miejsc do wschodniej części Morza Śródziemnego są bezpodstawne. Stąd relacja Herodota (napisana ok. 440 roku p.n.e.) odnosi się do słabych wspomnień sprzed 1000 lat i może być kwestionowana. Jest to legendarne wprowadzenie do Herodota „krótkie opowiadanie o niektórych mitycznych interakcjach helleńsko-fenickich; niewielu współczesnych archeologów pomyliłoby ten mit z historią:

Według najlepiej poinformowanych Persów w historii, Fenicjanie zaczęli się kłócić. Ludzie ci, którzy przedtem dotarli do brzegów Morza Erytrejskiego, wyemigrowawszy na Morze Śródziemne z nieznanego pochodzenia i osiedlili się w częściach, w których obecnie zamieszkują, od razu, jak mówią, wyruszyli w przygodę w długich podróżach, przewożąc swoje statki towary Egiptu i Asyrii.

To IV wiek pne Srebrna moneta 1/8 szekla przedstawia na awersie statek fenicki

Jeśli chodzi o archeologię, język i religię, niewiele jest rzeczy, które mogłyby odróżnić Fenicjan od inne lokalne kultury Kanaanu, ponieważ sami byli Kananejczykami. Jednak są wyjątkowi w swoich niezwykłych osiągnięciach morskich. Rzeczywiście, na tablicach Amarna z XIV wieku p.n.e. nazywają siebie Kenaani lub Kinaani (Kananejczycy); a nawet znacznie później, w VI wieku p.n.e. Hekataeus pisze, że Fenicja była dawniej nazywana χνα, imię, które Filon z Byblos przyjęło później do swojej mitologii jako eponim dla Fenicjan: „Khna, którego później nazywano Feniks”. Egipskie ekspedycje morskie już w trzecim tysiącleciu pne odbyły się do Byblos, aby przywrócić „cedry Libanu”.

Dlatego też dla wielu archeologów Fenicjanie są po prostu nie do odróżnienia od potomków zamieszkujących wybrzeże Kananejczyków. którzy na przestrzeni wieków rozwinęli szczególną kulturę i umiejętności związane z morzem.Ale inni równie mocno wierzą, podobnie jak Herodot, że kultura fenicka musiała być inspirowana zewnętrznym źródłem. Przedstawiono wszelkie sugestie: że Fenicjanie byli handlarzami morskimi z kraju Punt, którzy dokooptowali ludność Kananejczyków; albo że byli związani z Minojczykami, ludami morskimi lub Filistynami dalej na południe; a nawet, że reprezentują one działalność morską rzekomych plemion izraelskich nadbrzeżnych, takich jak Dan.

Podczas gdy semicki język Fenicjan i niektóre dowody inwazji na miejsce Byblos sugerują pochodzenie fali migracji semickich które uderzyły w Żyzny Półksiężyc między ok. W latach 2300 i 2100 pne niektórzy uczeni, w tym Sabatino Moscati, uważają, że etnogeneza Fenicjan obejmowała wcześniejszych niesemickich mieszkańców tego obszaru, co sugeruje mieszanie się dwóch populacji. Zarówno armie sumeryjskie, jak i akadyjskie dotarły do Morza Śródziemnego na tym obszarze od początku zapisana historia, ale niewiele wiadomo o Fenicji, zanim została podbita przez Totmesa III Egiptu około 1500 roku pne Korespondencja Amarna (ok. 1411-1358 pne) ujawnia, że Amoryci i Hetyci pokonali miasta fenickie, które były wasalami Egiptu, zwłaszcza Rib-Addi z Byblos i Abimelech z Tyru, ale między 1350 a 1300 pne Fenicja została odzyskana przez Egipt. W ciągu następnego wieku Ugarit rozkwitł, ale pod koniec został trwale zniszczony (ok. 1200 pne).

Historyk Gerhard Herm twierdzi, że ponieważ legendarne zdolności żeglarskie Fenicjan nie są dobrze potwierdzone przed inwazją ludów morskich około 1200 roku pne, Ludy morskie połączyłyby się z miejscową ludnością, tworząc Fenicjan, którzy, jak mówi, uzyskali te zdolności dość nagle w tamtym czasie. Istnieją również archeologiczne dowody na to, że Filistyni, często uważani za spokrewnionych z ludami morskimi, byli kulturowo związani z mykeńskimi Grekami, którzy byli również znani jako wielkich żeglarzy nawet w tym okresie.

Pochodzenie Fenicjan trwa nadal. Zawodowi archeolodzy od pokoleń zajmują się poszukiwaniem genezy Fenicjan, opierając swoje analizy na wykopaliskach, pozostałościach kultury materialnej, współczesnych tekstach osadzonych we współczesnych kontekstach, a także językoznawstwie. W niektórych przypadkach debatę charakteryzuje. przez współczesne programy kulturowe. Ostatecznie pochodzenie Fenicjan jest nadal niejasne: skąd przybyli i kiedy (lub czy) przybyli i w jakich okolicznościach, wszyscy są nadal energicznie dyskutowani.

Niektórzy Libańczycy Syryjczycy, Maltańczycy, Tunezyjczycy, Algierczycy i niewielki procent Somalijczyków, wraz z niektórymi innymi mieszkańcami wysp Morza Śródziemnego, nadal uważają się za potomków Fenicjan. Melungeons są również czasami twierdzono, że są potomkami Fenicjan.

Kulturowe i gospodarcze „imperium”

fenicki sarkofag znaleziony w Kadyksie w Hiszpanii; teraz w Muzeum Archeologicznym Kadyksu. Uważa się, że sarkofag został zaprojektowany i opłacony przez kupca fenickiego i wykonany w Grecji z wpływami egipskimi.

Fernand Braudel zauważył w The Perspective of the World, że Fenicja był wczesnym przykładem „gospodarki światowej” otoczonej imperiami. Punkt kulminacyjny fenickiej kultury i siły morskiej znajduje się zwykle około 1200-800 lat pne

Wiele z najważniejszych osad fenickich powstało na długo przedtem: Byblos, Tyre, Sydon, Simyra, Aradus i oni również niezliczone małe posterunki oddalone są od siebie o jeden dzień wzdłuż północnoafrykańskiego wybrzeża na trasie prowadzącej do bogactwa mineralnego Hiszpanii. Nazwa Hiszpania pochodzi od fenickiego słowa I-Shaphan, oznaczającego, dzięki wcześniejszej podwójnej błędnej identyfikacji, „wyspa góralek”.

Data powstania wielu z tych miast była bardzo kontrowersyjna. Źródła greckie bardzo wcześnie podały fundamenty wielu miast. Kadyks w Hiszpanii został tradycyjnie założony w 1110 roku p.n.e., podczas gdy Utica w Afryce miała powstać w 1101 roku p.n.e. Jednak żadne pozostałości archeologiczne nie zostały datowane na tak odległą epokę. Tradycyjne daty mogą odzwierciedlać ustanowienie prymitywnych stacji przesiadkowych, które pozostawiły niewielki ślad archeologiczny, a dopiero wieki później rozrosły się do pełnych miast. Alternatywnie, wczesne daty mogą odzwierciedlać przekonanie greckich historyków, że legendy o Troi (wspominając o tych miastach) były historycznie wiarygodne.

Fenickie statki kursowały kiedyś u wybrzeży południowej Hiszpanii i wzdłuż dzisiejszych wybrzeży Portugalia Rybacy z Nazaré i Aveiro w Portugalii są tradycyjnie pochodzenia fenickiego, co można dziś dostrzec w niezwykłym i starożytnym projekcie ich łodzi, które mają strzeliste spiczaste łuki i są pomalowane mistycznymi symbolami.Często wspomina się, że Fenicjanie zapuścili się na północ do Oceanu Atlantyckiego aż do Wielkiej Brytanii, gdzie kopalnie cyny na terenach dzisiejszej Kornwalii dostarczyły im ważnych materiałów, chociaż żadne archeologiczne dowody nie potwierdzają tego przekonania. Popłynęli również na południe wzdłuż wybrzeża Afryki. Wyprawa kartagińska kierowana przez Hanno Żeglarza zbadała i skolonizowała wybrzeże Atlantyku w Afryce aż do Zatoki Gwinejskiej; a według Herodota ekspedycja fenicka wysłana na Morze Czerwone przez faraona Necho II z Egiptu (ok. 600 pne) opłynęła nawet Afrykę i wróciła przez Słupy Herkulesa w ciągu trzech lat.

Fenicjanie nie byli ludność rolnicza, ponieważ większość ziemi nie była uprawna; dlatego skupili się na handlu i handlu. Hodowali jednak owce i sprzedawali je wraz z wełną.

Fenicjanie wywarli znaczny wpływ na inne grupy w basenie Morza Śródziemnego, zwłaszcza Greków, którzy później stali się ich głównymi rywalami handlowymi. Pojawiają się w mitologii greckiej. Tradycyjnie miasto Teby zostało założone przez fenickiego księcia imieniem Kadmus, kiedy wyruszył na poszukiwanie swojej siostry Europy, która została porwana przez Zeusa.

Fenicki alfabet powstał około 1200 roku p.n.e. z wcześniejszego prototypu semickiego, który również dał początek alfabetowi Ugaritic. Był używany głównie do notatek handlowych. Alfabet grecki, który stanowi podstawę wszystkich alfabetów europejskich, wywodzi się od alfabetu fenickiego. Uważa się również, że alfabety Bliskiego Wschodu i Indii wywodzą się, bezpośrednio lub pośrednio, z alfabetu fenickiego. Jak na ironię, sami Fenicjanie przeważnie milczą na temat własnej historii, być może dlatego, że pisali na nietrwałych materiałach, papirusie lub skórkach. Oprócz kamiennych inskrypcji, pismo fenickie w dużej mierze zanikło. Jest bardzo niewielu pisarzy, takich jak Sanchuniathon, cytowanych tylko w późniejszych dziełach, a Sallust i Augustine opisali Fenicjan jako posiadających obszerną literaturę, ale z tego tylko jedno dzieło przetrwało w łacińskim tłumaczeniu: Magos Agriculture. To, co o nich wiadomo, pochodzi głównie od ich sąsiadów, Greków i Hebrajczyków.

Wraz z powstaniem Asyrii, miasta fenickie jedno po drugim utraciły niepodległość; jednak miasto Tyr, położone tuż przy kontynencie i chronione przez potężne floty, okazały się niemożliwe do zdobycia przez Asyryjczyków i wielu innych po nich. Miasta fenickie zostały później zdominowane przez Babilon, a następnie Persję. Pozostały jednak bardzo ważne i zapewniły tym mocom główne źródło siły morskiej . Okręty wojenne ułożone w stosy, takie jak triremy i kwinkweremy, były prawdopodobnie wynalazkami fenickimi, chociaż Grecy chętnie przyjęli je.

Czy Fenicjanie „odkryli” Amerykę?

Prawdopodobnie Fenicjanie icians mógł odbyć przedkolumbijską podróż lub wyprawy do obu Ameryk były badane przez kilku uczonych już w książce T. C. Johnstona z 1892 r. Did the Phoenician Discover America ?. Prace nad monetami fenickimi przeprowadzone przez Marka McMenamina sugerują, że złote monety bite w Kartaginie w latach 350-320 p.n.e. może przedstawiać mapę obu Ameryk. Niektórzy spekulowali, że Fenicjanie mogli nawet skolonizować Amerykę. Wyprawy Thora Heyerdahla Ra I i Ra I miały na celu udowodnienie, że egipskie statki mogły przepłynąć Atlantyk, ale można je było również zastosować do Fenicjan, którzy byli znani ze swoich umiejętności żeglarskich i którzy byli często zatrudniani jako żeglarze i odkrywcy przez Egipcjan. Niektóre ceramiki peruwiańskie z I wieku przypominają ceramikę fenicką. Wrak fenickich statków i inskrypcja na skale w Brazylii sugeruje, że Fenicjanie odwiedzili ją.

Upadek

Cyrus Wielki podbił Fenicję w 538 roku pne Fenicja została podzielona przez Persów na cztery królestwa wasalne: Sydon, Tyru, Arwad i Byblos, które prosperowały, dostarczając floty królom perskim. Jednak później wpływy fenickie spadły. Można również przypuszczać, że znaczna część Fenicjan populacja migrowała do Kartaginy i innych kolonii po podboju Persów, ponieważ to mniej więcej wtedy (za króla Hanno) zapisy historyczne identyfikują Kartaginę jako potężną jednostkę morską. 45 p.n.e. bunt w Sydonie pod wodzą Tennesa został stłumiony przez Artakserksesa III, a jego zniszczenie opisał, być może nazbyt dramatycznie, Diodoros Siculus.

Aleksander Wielki zajął Tyr w 332 roku p.n.e. po oblężeniu Tyru. Aleksander był wyjątkowo surowy dla Tyru, wykonując egzekucję 2000 czołowych obywateli, ale utrzymał króla przy władzy. Pokojowo przejął kontrolę nad innymi miastami: władca Aradusa poddał się; król Sydonu został obalony. Powstanie hellenistycznej Grecji stopniowo wyparło pozostałości dawnej dominacji Fenicji na wschodnich szlakach handlowych Morza Śródziemnego, a kultura fenicka zniknęła całkowicie w ojczyźnie.Jednak jej północnoafrykańskie potomstwo, Kartagina, nadal się rozwijało, wydobywając żelazo i metale szlachetne z Iberii oraz wykorzystując swoją znaczną potęgę morską i armie najemników do ochrony swoich interesów handlowych, dopóki nie zostało ostatecznie zniszczone przez Rzym w 149 pne. pod koniec wojen punickich.

Jeśli chodzi o ojczyznę fenicką, za Aleksandrem była kontrolowana przez następców hellenistycznych władców: Laomedon z Mityleny (323 pne), Ptolemeusz I (320 pne), Antygon II (315 pne), Demetriusz I Macedoński (301 pne) i Seleukos I Nikator (296 pne). W latach 286-197 p.n.e. Fenicja (z wyjątkiem Aradusa) padła ofiarą Ptolemeuszy Egiptu, którzy mianowali arcykapłanów z Astarte na wasali władców Sydonu (Eszmunazar I, Tabnit, Eszmunazar II). W 197 r. Pne Fenicja wraz z Syrią powróciła do Seleucydów, a region stał się coraz bardziej zhellenizowany, chociaż Ty faktycznie uzyskał autonomię w 126 rpne, a następnie Sydon w 111 r. Ziemie syryjskie, w tym Fenicja, zostały zajęte przez króla Tigranesa Wielkiego w 82 r. aż do 69 pne gdy został pokonany przez Lukullusa, aw 65 roku p.n.e. Ostatecznie Pompejusz włączył go do rzymskiej prowincji Syrii.

Ważne miasta i kolonie fenickie

Szczegółowa mapa Fenicji

Od dziesiątego wieku pne ich ekspansywna kultura ustanowiła miasta i kolonie na całym Śródziemnomorski. Bóstwa kananejskie, takie jak Baal i Astarte, były czczone od Cypru po Sardynię, Maltę, Sycylię, a przede wszystkim w Kartaginie we współczesnej Tunezji.

W ojczyźnie fenickiej:

• Arka
• Arwad (klasyczny Aradus)
• Batroun
• Bejrut (grecki Βηρυτός; łacina Berytus;
  arabski بيروت; angielski Bejrut)
• Byblos
• Safita
• Sydon
• Trypolis, Liban
• Opona
• Ugarit
• Zemar (Sumur)

Kolonie fenickie, w tym kilka nieistotnych (ta lista może być niepełna):

Język i literatura

Fenicjanom przypisuje się rozpowszechnianie fenickiego al fabet w całym świecie śródziemnomorskim. Był to wariant semickiego alfabetu z obszaru Kananejczyków, który powstał przed wiekami na Synaju lub w środkowym Egipcie. Kupcy feniccy rozpowszechnili ten system pisma na szlakach handlowych Morza Egejskiego, do przybrzeżnej Anatolii (Turcja), cywilizacji minojskiej na Krecie, mykeńskiej Grecji i na całym obszarze Morza Śródziemnego. Klasyczni Grecy pamiętali, że alfabet przybył do Grecji wraz z mitycznym założycielem Teb, Kadmusem.

Ten alfabet został nazwany abjad lub pismem, które nie zawiera samogłosek.Abjad pismem klinowym powstał na północy w Ugarit, kananejskim mieście w północnej Syrii, w XIV wieku p.n.e. Ich język, „fenicki”, jest powszechnie klasyfikowany jako należący do podgrupy kananejskiej północno-semickiej. Jego późniejszy potomek w Afryce Północnej jest określany jako „punicki”.

Najwcześniejsze znane inskrypcje w języku fenickim pochodzą z Byblos i pochodzą z ok. 1000 p.n.e. Fenickie inskrypcje znajdują się w Libanie, Syrii, Izraelu, na Cyprze i w innych miejscach już we wczesnych wiekach ery chrześcijańskiej. Język punicki, który od IX wieku p.n.e. rozwinął się od fenickich kolonii fenickich w zachodnich rejonach Morza Śródziemnego, powoli wyparł tam fenicki, podobnie jak łacina została wyparta przez włoski. W V wieku n.e. nadal używano punickiego języka fenickiego: na przykład św. Augustyn dorastał w Afryce Północnej i znał ten język. Mówi się, że Fenicjanie mieli bogatą literaturę. Niestety nic z tego nie przetrwało. Zostali opisani jako „pośrednicy kulturowi”, często przekazujący idee z jednej kultury do drugiej. Przypisuje im się nawet, że zapoczątkowały „odrodzenie kulturowe w Grecji, które doprowadziło Greków do„ Złotego Wieku ”, a tym samym do narodzin zachodniej cywilizacji.

Fenicjanie w Biblii

W Starym Testamencie nie ma odniesienia do greckiego terminu Fenicja; zamiast tego mieszkańcy wybrzeża są identyfikowani przez ich miasto pochodzenia, najczęściej jako Sydończycy (Rdz x. 15; Sędziowie III. 3; x. 6 , XVIII. 7; I Kings w. 20, XVI. 31). Wczesne stosunki między Izraelitami i Kananejczykami były serdeczne: Hiram z Tyru, Fenicjanin według współczesnych ocen, umeblował architektów, robotników i drewno cedrowe dla świątyni swego sojusznika Salomona w Jerozolimie. Język fenicki był w dużej mierze wzajemnie zrozumiały z językiem hebrajskim, a podobieństwa kulturowe między tymi dwoma narodami były znaczące, co doprowadziło do czczenia fenickich bogów, takich jak Baal, przez niektórych Żydów w czasach proroka Eliasza.

Oczywiście, z którym powiązany jest inny Hiram (pisany również jako Huran) budowa świątyni.

„Syn kobiety z córek Dana i jego ojciec, mąż z Tyru, zdolni do obróbki złota i srebra, mosiądzu, żelaza, kamienia i z drewna, w kolorze fioletowym, niebieskim, z bisioru i karmazynu; także do grobowania wszelkiego rodzaju grawerowania i znalezienia każdego urządzenia, które zostanie mu postawione… ”(2 Ch 2:14)

To jest architekt świątyni, Hiram Abiff z tradycji masońskiej. Są bardzo sławni za ich purpurowy barwnik.

Później reformujący prorocy szydzili przeciwko zwyczajowi wybierania królewskich żon spośród cudzoziemców: Eliasz zabił Jezebel, księżniczkę z Tyru, która została małżonką króla Achaba i wprowadziła kult jej bogów .

W Biblii król Tyru Hiram I jest wymieniony jako współpracujący z Salomonem przy organizowaniu wyprawy na Morze Czerwone i przy budowie świątyni. Uważa się, że świątynia Salomona została zbudowana zgodnie z Fenicki projekt, a jego opis jest uważany za najlepszy opis tego, jak wyglądała fenicka świątynia. Fenicjanie z Syrii byli również nazywani „Syrofenikami”.

Długo po rozkwicie kultury fenickiej lub istnieniu Fenicji jako jakiejkolwiek politycznej byt, zhellenizowani tubylcy regionu, w którym nadal żyją Kananejczycy d były określane jako „Syro-Fenicjanka”, jak w Ewangelii Marka 7:26: „Kobieta była Grekiem, Syrofenicjanką z urodzenia…”.

Ostatecznie słowo Biblia wywodzi się z i greckim) z Byblos, miasta fenickiego. Ze względu na swoje papirusy Byblos był również źródłem greckiego słowa oznaczającego książkę, a tym samym nazwy Biblii.

Uwagi

• Aubet, Maria Eugenia, przekład Mary Turton, Fenicjanie i Zachód: Polityka, kolonie i handel, Cambridge, Wielka Brytania: Cambridge University Press, 2001. ISBN 0521791618 (Recenzja Bryn Mawr Classical Review, 17 grudnia 2001) Źródło: listopad 6, 2007.
• Braudel, Fernand, przetłumaczone przez Sian Reynolds. Perspektywa świata: cywilizacja & Kapitalizm, XV – XVIII wiek, tom 3. HarperCollins Publishers, 1984. ISBN 978 = 0060153175
• Holst, Sanford. Fenicjanie, Epickie dziedzictwo Libanu.Los Angeles, Kalifornia: Cambridge; and Boston Press, 2005. ISBN 1887263306
• Johnston, Thomas Crawford. Czy Fenicjanie odkryli Amerykę? Londyn: J. Nisbet (oryginał 1892); przedruk 1913; Houston, TX: St. Thomas Press, 1965. ISBN 0686050428
• Moscati, Sabatino. Świat Fenicjan. Phoenix Giant, 1999. ISBN 978-0753807460
• Projekt Gutenberg, Historia Fenicji. (oryginał 1889) autorstwa Georgea Rawlinsona. Pobrano 9 maja 2013 r. XIX-wieczny tekst Rawlinsona wymaga aktualizacji w celu wprowadzenia nowoczesnych ulepszeń w rozumieniu historii.

Wszystkie linki pobrano 25 marca 2019 r.

• Witryna encyklopedii Salima Georgea Khalafa Phoeniciana (największa i najbardziej wszechstronna witryna internetowa poświęcona Fenicji, zawiera około 1200 stron).
• Muzeum Uniwersytetu Pensylwanii oferuje uproszczone, ale bezstronne informacje o Kanaanie i Fenicjanach, podkreślając wspólne aspekty kultury Izraela i innych krajów królestwa w Kanaanie.
• Cambridge & Boston Press Phoenician Experience przedstawia najnowsze badania nad Fenicjanami i śledzi ich starożytne legendy.
• Przegląd Fenicjan Genry Joil.
• Czy Fenicjanie odkryli Nowy Świat? Fenickie badania.